[Source: http://www.neixue.org/sanskrit/sutra/200810/23-219.html ]
Source: Vaidya, P.L., ed. Madhyamaka shastra:Buddhist Sanskrit Texts No.10. Darbhanga : Mithila Institute, 1960, p 277-295.
Vigraha-vyāvartanī
sarveṣāṁ bhāvānāṁ sarvatra na vidyate svabhāvaścet|
tvadvacanamasvabhāvaṁ na nivartayituṁ svabhāvamalam||1||
atha sasvabhāvametadvākyaṁ śrutvā hatā pratijñā te|
vaiṣamikatvaṁ tasmin viśeṣahetuśca vaktavyaḥ||2||
mā śabdavadityetat syātte buddhirna caitadupapannam|
śabdenātra satā bhaviṣyato vāraṇaṁ tasya||3||
pratiṣedhaḥ pratiṣeddhyo'pyevamiti mataṁ bhavet tadasadeva|
evaṁ tava pratijñā lakṣaṇato duṣyate na mama||4||
pratyakṣeṇa hi tāvan yadyupalabhya vinivartayasi bhāvān|
tannāsti pratyakṣaṁ bhāvā yenopalabhyante||5||
anumānaṁ pratyuktaṁ pratyakṣeṇāgamopamāne ca|
anumānāgamasādhyā ye'rthā dṛṣṭāntasādhyāśca||6||
kuśalānāṁ dharmāṇāṁ dharmāvasthāvidaśca manyante|
kuśalaṁ janasvabhāvaṁ śeṣeṣvapyeṣa viniyogaḥ||7||
nairyāṇikasvabhāvo dharmo nairyāṇikāśca ye teṣām|
dharmāvasthoktānāmeva ca nairyāṇikādīnām||8||
yadi ca na bhavet svabhāvo dharmāṇāṁ niḥsvabhāva ityevam|
nāmāpi bhavennaivaṁ nāmāpi nirvastukaṁ nāsti||9||
atha vidyate svabhāvaḥ sa ca dharmāṇāṁ na vidyate tasmāt|
dharmairvinā svabhāvaḥ sa yasyāsti tad yuktamupadeṣṭum||10||
sata eva pratiṣedho nāsti ghaṭo geha ityayaṁ yasmāt|
dṛṣṭaḥ pratiṣedho'yaṁ sataḥ svabhāvasya te tasmāt||11||
atha nāsti sa svabhāvaḥ kiṁ nu pratividhyate tvayānena|
vacanenarte vacanāt pratiṣedhaḥ sidhyate hyasataḥ||12||
bālānāmiva mithyā mṛgatṛṣṇāyāṁ yathā jalagrāhaḥ|
evaṁ mithyāgrāhaḥ syātte pratiṣidhyato hyasataḥ||13||
nanvevaṁ satyasti grāho grāhyaṁ ca tagdṛhītaṁ ca|
pratiṣedhaḥ pratiṣedhyaṁ pratiṣeddhā ceti ṣaṭkaṁ tat||14||
atha naivāsti grāho na ca grāhyaṁ na ca grahītāraḥ|
pratiṣedhaḥ pratiṣedhyaṁ pratiṣeddhāro'sya tu na santi||15||
pratiṣedhaḥ pratiṣedhyaṁ pratiṣeddhāraśca yadyuta na santi|
siddhā hi sarvabhāvā yeṣāmevaṁ svabhāvaśca||16||
hetostato na siddhirnaiḥsvābhāvyāt kuto hi te hetuḥ|
nirhetukasya siddhirna copapannāsya te'rthasya||17||
yadi cāhetoḥ siddhiḥ svabhāvavinivartanasya te bhavati|
svābhāvyasyāstitvaṁ mamāpi nirhetukaṁ siddham||18||
atha hetorastitvaṁ bhāvanaiḥsvābhāvyamityanupapannam|
loke naiḥsvābhāvyānna hi kaścana vidyate bhāvaḥ||19||
pūrvaṁ cet pratiṣedhaḥ paścāt pratiṣedhyamiti ca nopapannam|
paścādanupapanno yugapacca yataḥ svabhāvo'san||20||
hetupratyayasāmagryāṁ pṛthagbhāve'pi madvaco na yadi|
nanu śūnyatvaṁ siddhaṁ bhāvānāmasvabhāvatvāt||21||
yaśca pratītya bhāvo bhāvānāṁ śūnyateti sā hyuktā|
yaśca pratītya bhāvo bhavati hi tasyāsvabhāvatvam||22||
nirmitako nirmitakaṁ māyāpuruṣaḥ svamāyayā sṛṣṭam|
pratisedhayase yadvat pratiṣedho'yaṁ tathaiva syāt||23||
na svābhāvikametad vākyaṁ tasmānna vādahānirme|
nāsti ca vaiṣamikatvaṁ viśeṣahetuśca na nigadyaḥ||24||
mā śabdavaditi nāyaṁ dṛṣṭānto yastvayā mamārabdhaḥ|
śabdena hi tacca śabdasya vāraṇaṁ naiva me vacaḥ||25||
naiḥsvābhāvyānāṁ cennaiḥsvābhāvyena vāraṇaṁ yadi hi|
naiḥsvābhāvyanivṛttau svābhāvyaṁ hi prasiddhaṁ syāt||26||
athavā nirmitakāyāṁ yathā striyāṁ striyamityasaṁgrāham|
nirmitakaḥ pratihanyāt kasyacidevaṁ bhavedetat||27||
athavā sādhyasamo'yaṁ heturna hi vidyate dhvaneḥ sattā|
saṁvyavahāraṁ ca vayaṁ nānabhyupagamya kathayāmaḥ||28||
yadi kācana pratijñā tatra syādeṣa me bhaveddoṣaḥ|
nāsti ca mama pratijñā tasmānnaivāsti me doṣaḥ||29||
yadi kiṁcidupalabheyaṁ pravartayeyaṁ nivartayeyaṁ vā|
pratyakṣādibhirarthaistadabhāvānme'nupālambhaḥ||30||
yadi ca pramāṇatasteṣāṁ teṣāṁ prasiddhirarthānām|
teṣāṁ punaḥ prasiddhiṁ brūhi kathaṁ te pramāṇānām||31||
anyairyadi pramāṇaiḥ pramāṇasiddhirbhavatyanavasthā|
nādeḥ siddhistatrāsti naiva madhyasya nāntasya||32||
teṣāmatha pramāṇairvinā prasiddhirvihīyate vādaḥ|
vaiṣamikatvaṁ tasmin viśeṣahetuśca vaktavyaḥ||33||
viṣamopanyāso'yaṁ na hyātmānaṁ prakāśayatyagniḥ|
na hi tasyānupalabdhirdṛṣṭā tamasīva kumbhasya||35||
yadi svātmānamayaṁ tvadvacanena prakāśayatyagniḥ|
paramiva na tvātmānaṁ paridhakṣyatyapi hutāśaḥ||36||
yadi ca svaparātmānau tvadvacanena prakāśayatyagniḥ|
pracchādayiṣyati tamaḥ svaparātmānau hutāśa iva||37||
nāsti tamaśca jvalane yatra ca tiṣṭhati sadātmani jvalanaḥ|
kurute kathaṁ prakāśaṁ sa hi prakāśo'ndhakāravadhaḥ||38||
utpadyamāna eva prakāśayatyagnirityasadvādaḥ|
utpadyamāna eva prāpnoti tamo na hi hutāśaḥ||39||
aprāpto'pi jvalano yadi vā punarandhakāramupahanyāt|
sarveṣu lokadhātuṣu tamo'yamihasaṁsthita upahanyāt||40||
yadi ca svataḥpramāṇasiddhiranapekṣya te prameyāṇi|
bhavati pramāṇasiddhirna parāpekṣā hi siddhiriti||41||
anapekṣya hi prameyānarthān yadi te pramāṇasiddhiḥ|
bhavati na bhavati kasyacidevamimāni pramāṇāni||42||
atha matamapekṣya siddhisteṣāmityatra ko doṣaḥ|
siddhasya sādhanaṁ syānnāsiddho'pekṣate hyanyat||43||
sidhyanti hi prameyāṇyapekṣya yadi sarvathā pramāṇāni|
bhavati prameyasiddhiranapekṣyaiva pramāṇāni||44||
yadi ca prameyasiddhiranapekṣyaiva bhavati pramāṇāni|
kiṁ te pramāṇasiddhyā tāni yadarthaṁ prasiddhaṁ tat||45||
atha tu pramāṇasiddhirbhavatyapekṣyaiva te prameyāṇi|
vyatyaya evaṁ sati te dhruvaṁ pramāṇaprameyāṇām||46||
atha tai pramāṇasiddhyā prameyasiddhiḥ prameyasiddhyā cā
bhavati pramāṇasiddhirnāstyubhayasyāpi te siddhiḥ||47||
sidhyanti hi pramāṇairyadi prameyāṇi tāni taireva|
sādhyāni ca prameyaistāni kathaṁ sādhayiṣyanti||48||
sidhyanti ca prameyairyadi pramāṇāni tāni taireva|
sādhyāni ca prameyaistāni kathaṁ sādhayiṣyanti||49||
pitrā yadyutpādyaḥ putro yadi tena caiva putreṇa|
utpādyaḥ sa yadi pitā vada tatrotpādayati kaḥ kam||50||
kaśca pitā kaḥ putrastatra tvaṁ brūhi tāvubhāvapi ca|
pitāputralakṣaṇadharau yato naḥ putrasaṁdehaḥ||51||
naiva svataḥprasiddhirna parasparataḥ pramāṇairvā|
bhavati na ca prameyairna cāpyakasmāt pramāṇānām||52||
kuśalānāṁ dharmāṇāṁ dharmāvasthāvidho brūvate yat|
kuśalasvabhāvamevaṁ pravibhāgenābhidheyaḥ syāt||53||
yadi ca pratītya kuśalaḥ svabhāva utpadyate sa kuśalānām|
dharmāṇāṁ parabhāvaḥ svabhāva evaṁ kathaṁ bhavati||54||
atha na pratītya kiṁcit svabhāva utpadyate sa kuśalānām|
dharmāṇāmevaṁ syāda vāso na brahmacaryasya||55||
nādharmo dharmo vā saṁvyavahārāśca laukikā na syuḥ|
nityāśca sarvabhāvāḥ syurnityatvādahetumataḥ||56||
eṣa cākuśaleṣvavyākṛteṣu nairyāṇādiṣu ca doṣaḥ|
tasmāt sarvaṁ saṁskṛtamasaṁskṛtaṁ te bhavatyevam||57||
yaḥ sadbhūtaṁ nāma brūyāt sa svabhāva ityevam|
bhavatā prativaktavyo nāma brūmaśca na vyaṁ sat||58||
nāmāsaditi ca yadidaṁ tatkiṁ nu sato bhavatyutāsataḥ|
yadi hi sato yadyasato dvidhāpi te hīyate vādaḥ||59||
sarveṣāṁ bhāvānāṁ śūnyatvaṁ copapāditaṁ pūrvam|
sa upālambhastasmād bhavatyayaṁ ca pratijñāyāḥ||60||
atha vidyate svabhāvaḥ sa ca dharmāṇāṁ na vidyata iti|
idamāśaṅkitaṁ yaduktaṁ bhavatyanāśaṅkitaṁ tacca||61||
sata eva pratiṣedho yadi śūnyatvaṁ nanvapratiṣiddhamidam|
pratiṣedhayate hi bhavān bhāvānāṁ niḥsvabhāvatvam||62||
pratiṣedhayase'tha tvaṁ śūnyatvaṁ tacca nāsti śūnyatvam|
pratiṣedhaḥ sata iti te nanvevaṁ hīyate vādaḥ||63||
pratiṣedhayāmi nāhaṁ kiṁcit pratiṣedhyamasti na ca kiṁcit|
tasmāt pratiṣedhayasītyadhilaya eva tvayā kriyate||64||
yaccāhaṁ te vacanādasataḥ pratiṣedhavacanasiddhiriti|
atra jñāpayate vāgasaditi tanna pratinihanti||65||
mṛgatṛṣṇādṛṣṭānte yaḥ punaruktaṁ tvayā mahāṁścaryaḥ|
tatrāpi nirṇayaṁ śṛṇu yathā sa dṛṣṭānta upapannaḥ||66||
sa yadi svabhāvataḥ syāt bhāvo na syāt pratītyasamudbhūtaḥ|
yaśca pratītya bhavati grāho nanu śūnyatā saiva||67||
yadi ca svabhāvataḥ syād grāhaḥ kastaṁ nivartayed grāhyam|
śeṣeṣvapyeṣa vidhistasmād doṣo'nupālambhaḥ||68||
etena hetvabhāvaḥ pratyuktaḥ pūrvameva sa samatvāt|
mṛgatṛṣṇādṛṣṭāntavyāvṛttividhau ya uktaḥ prāk||69||
yastraikālye hetuḥ pratyuktaḥ pūrvameva sa samatvāt|
traikālyapratihetuśca śūnyatāvādināṁ prāptaḥ||70||
prabhavati ca śūnyateyaṁ yasya prabhavanti tasya sarvārthāḥ|
prabhavati na tasya kiṁ na bhavati śūnyatā yasyeti||71||
yaḥ śūnyatāṁ pratītyasamutpādaṁ madhyamāṁ pratipadamanekārthām|
nijagāda praṇamāmi tamapratimasaṁbuddham||72|| iti||
Edited 1 time(s). Last edit at 09/20/2009 12:47AM by gustav.
(
編輯記錄)